Back to stories list

Juuba Jonafumine Kumuzhi Kuya Kutaunyi The day I left home for the city Ubushiku nafumine pa ŋanda ukuya ku kalaale

Written by Lesley Koyi, Ursula Nafula

Illustrated by Brian Wambi

Translated by Ruth Kapamba, Mwitila Ntabo

Language Kaonde

Level Level 3

Narrate full story The audio for this story is currently not available.


Kiteshenyi kicheeche kya mabbasi mumuzhi wetu pavujile bantu ne mabbasi ayujile nabipe ne bantu. Panshi napo pajinga bintu bikwabo byavula byakebewenga kulonga. Bansongwalume babijikilenga kumapunzha kwailenga mabbasi.

The small bus stop in my village was busy with people and overloaded buses. On the ground were even more things to load. Touts were shouting the names where their buses were going.

Pa citesheni ca saaca mu mushi wandi pali abantu abengi na basaaca abaiswilemo abantu. Panshi napo ninshi pali ifipe na fimbi ifyakulonga. Abalumendo ninshi baleependilila ukuleya basaaca.


“Kutaunyi! Kutaunyi! Babena kuya kumuzhika!” Naumvwine nsongwalume wabijika. Yonkaya yoyajinga bbasi yonafwanyijile kukanjilamo.

“City! City! Going west!” I heard a tout shouting. That was the bus I needed to catch.

“Ku kalale! Ku kalale! Abaleya ku masamba!” Naumfwile baleepunda. Eesaaca nalingile ukuniina.


Bbasi yailenga kutaunyi kwashajiletu pacheeche kuyula kabiji ne bantu baavula beshinjikilenga amba batwele. Bamo balongele bipe byabo munshi ya bbasi. Bakwabo nabo batujile bipe byabo mukachi ponka pakutula bipe.

The city bus was almost full, but more people were still pushing to get on. Some packed their luggage under the bus. Others put theirs on the racks inside.

Saaca yaaleeya ku kalaale ninshi ili mukwisula, nomba abantu beena ninshi bacili balelwisha ukuniina. Bambi baalongele ifipe munshi ya saaca. Bambi baalongele pa tushimbi twa mukati ka saaca.


Ba kañenda baishilenga panyuma bakwachile matiketi aabo kumaboko saka bakeba pa kwikala mubbasi wayula. Bainetu bajinga na baana babacheeche bebabikile bulongo pakwikala namambo akuuba amba lwendo lwalepele.

New passengers clutched their tickets as they looked for somewhere to sit in the crowded bus. Women with young children made them comfortable for the long journey.

Abaaleniina baikatiliile utumatikiti lintu baalefwaya apakwikala muli saaca iyaiswile abantu. Banamaayo abaali na baana baafwaile abaana babo apakwikala bwino pa bulendo ubutali.


Nechichimikele kubwipi nawindo. Muntu waikele kubwipi neamiwa wakwachijile kyola kyapulasitiki kyamanzha-matamba. Wavwajile nkwabilo yakala, jakete wapwa kabiji wamwekene kumvwa moyo.

I squeezed in next to a window. The person sitting next to me was holding tightly to a green plastic bag. He wore old sandals, a worn out coat, and he looked nervous.

Naifyantike mupeepi ne windo. Abo naikeele nabo mupeepi baikete akacola ka pulashitiki akakatapakatapa. Baafwele indyato ishakale ne jaketi ilyapwa kabili baaleemoneka mwenso-mwenso.


Natajile pangye ya bbasi ne kulanguluka amba mbena kusha muzhi wami, mpunzha mona komejile. Nailenga kutaunyi mukatampe.

I looked outside the bus and realised that I was leaving my village, the place where I had grown up. I was going to the big city.

Naloleshe panse ya saaca elyo caisa mu maano ukuti ciine-ciine naaleefuma mu mushi wandi, incende nakuliilemo. Naleeya ku musumba ukulu.


Kulonga bipe kwapwile kabiji ne bakañenda bonse baikele. Bapotesha bintu nabo batwelelenga mubbasi nakupotesha byabusulu bwabo ku bakañenda. Bonse babijikilenga mazhina abyonse byo bapoteshenga. Byambo byabo bwaumvwanyikilenga nobe byambo byabisela.

The loading was completed and all passengers were seated. Hawkers still pushed their way into the bus to sell their goods to the passengers. Everyone was shouting the names of what was available for sale. The words sounded funny to me.

Bapwisha ukulonga na bantu bonse baikala. Abakushitisha ninshi bacili balepitana muli saaca mu kushitisha utwamakwebo yabo ku bantu. Cila muntu alepunda amashina yafyo aaleeshitisha. Aya mashiwi baaleelanda yaaleesekesha.


Bakañenda bacheeche bapotele byakutoma, bakwabo nabo bapotele byakujisha ne kutendeka kunyeuna. Aba bujile mali nobe amiwa, batajilengakotu na menso.

A few passengers bought drinks, others bought small snacks and began to chew. Those who did not have any money, like me, just watched.

Abalendo abanoono baashitile ifyakunwa, bambi bashita utwakulya batampa no kulya. Abashakwete indalama nga ine baletambakofye.


Bino byonse byaubiwenga byaimene pakumvwa kilulumo kyauta wa bbasi, kayukilo kakuba amba pano twinengezha kunyamuka. Bansongwalume babujile bapoteshenga kulupuka mubbasi.

These activities were interrupted by the hooting of the bus, a sign that we were ready to leave. The tout yelled at the hawkers to get out.

Ukushitisha no kushita kwapumfyanishiwe lintu uuta ya saacai yalilile, ukulangisha ukuti yaali mukwima. Kondakita epakupundilila bakashitisha bonse ukuti bekile muli saaca.


Bapoteshenga beshinjikilenga mulwabo pakuuba amba balupuke mubbasi. Bamo bapainenga makyengi kubakañenda bapotelenga bintu. Bamo nabo baesekelenga kupotesha japelako.

Hawkers pushed each other to make their way out of the bus. Some gave back change to the travellers. Others made last minute attempts to sell more items.

Bakashitisha balasunkana pa kufuma muli bashi. Bambi baleebwesesha cenji ku baali pa bulendo. Bambi nabo balelwisha ukushitishako ifyakulekelesha.


Bbasi byoyafuminenga pakitesheni, nasumbijile pangye yawindo. Nalangulukilepo inge kyakuuba amba nkabwelako jibiji kumuzhi.

As the bus left the bus stop, I stared out of the window. I wondered if I would ever go back to my village again.

Cilya saaca yafuma mu citesheni, nalaalolesha pa windo. Nalaatontokanya nga cakuti nkatala nkabwelelemo ku mushi na kabili.


Byotwaendeleko palepa, mukachi mwa bbasi mwaishile kukaba kya kine kine. Nazhinzhibele namba kampepo nsakulaala.

As the journey progressed, the inside of the bus got very hot. I closed my eyes hoping to sleep.

Cilya tuleya, muli saaca mwakaba. Naisala amenso ukuti ningashipulako.


Bino milanguluko yami yabwelele kumuzhi. Nanchi ba maama bakekalatu bulongo nyi? Tululu twami tukaletanga mali nyi? Kolajami wamulume uka vulukanga kutekezha tubichi twami tucheeche nyi?

But my mind drifted back home. Will my mother be safe? Will my rabbits fetch any money? Will my brother remember to water my tree seedlings?

Nomba amaano yandi yabwelela ku ŋanda. Bushe bamaayo bakekala umutende? Bushe bakalulu bandi bakashitishiwa? Bushe ndume yandi akulaibukisha ukutapilila utumuti twandi?


Mujishinda, nalamine jizhina jampunzha kwaikalanga ba mwisho mutaunyi mukatampe. Nejitongwelenga ne mutulo inge nalaala.

On the way, I memorised the name of the place where my uncle lived in the big city. I was still mumbling it when I fell asleep.

Mu nshila naya ndesungila ishina lya ncende ukwaleikala bayaama mu kalaale. Ncili ndeilumbula mu kapoopo naponena mutulo.


Panyuma yama awala atanu ne ana, nabukile nakyongo kyobaimbilenga ku bbasi ne kwita bakañenda babwelelenga kumuzhi kwetu. Natolele ka kyola kami ne kulupuka mubbasi.

Nine hours later, I woke up with loud banging and calling for passengers going back to my village. I grabbed my small bag and jumped out of the bus.

Panuma yansa pabula, nabukila mu congo cabalepunda no kupumpusha ukwita abaleebwekelamo ku mushi wesu. Nasompola akacoola no kufuma muli saaca.


Bbasi wabwelelenga wayujile bukiji. Kwakubula kutaya kimye ne yatendekele kubwela kumusela. Pakino kimye kintu kyanema kwi amiwa kyajinga kutendeka kukeba kwajinga nzubo yaba mwisho.

The return bus was filling up quickly. Soon it would make its way back east. The most important thing for me now, was to start looking for my uncle’s house.

Bwangu-bwangu saaca yakubwelelamo yayaileisula. Nombalinefye yalaima ukubwekelamo kukabanga. Icaali icikalamba kuli ine pali ii nshita kwamba ukufwaya iŋanda ya bayaama.


Written by: Lesley Koyi, Ursula Nafula
Illustrated by: Brian Wambi
Translated by: Ruth Kapamba, Mwitila Ntabo
Language: Kaonde
Level: Level 3
Source: The day I left home for the city from African Storybook
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Options
Back to stories list Download PDF